МЕНСК
гісторыя па фотаздымках

Паводле TUT.BY (у скароце)

60 год таму, 4 верасьня 1952 года, на маршрут "Вакзал - Круглая плошча" выйшаў першы ў Менску тралейбус. А з 19 верасьня пачаўся рэгулярны рух па гэтым маршруце. Пра тое, як гэта было і ў колькі абышоўся менчукам квіток на тралейбус у першы дзень працы гэтага транспарту, распавядае стваральнік сайта Minsk-old-new Уладзімір Валожынскі.

Работы па арганізацыі ў Менску тралейбуснага руху былі разгорнутыя яшчэ ў пачатку года - у лютым з горада Энгельса прыбыла першая партыя машын; з Масквы, Днепрапятроўска, Ленінграда, Адэсы завезьлі электраарматуры, трубы, абсталяваньне для цягавай падстанцыі. Пуск тралейбуса быў намечаны на 3 ліпеня, дзень вызваленьня горада ад нямецка-фашысцкіх акупантаў. Але не пасьпелі.

19 верасьня 1952 года ў горадзе панавала весялосьць. На прыпынках збіраліся натоўпы жадаючых пракаціцца на дзіўным для менчукоў тыпе транспарту. У гонар сьвята праезд быў бясплатным.

У першы дзень па маршруце № 1 "Чыгуначны вакзал - Круглая плошча" курсіравалі пяць машын. Гэта былі тралейбусы серыі МТБ-82. Іх серыйна вырабляў завод імя Ўрыцкага ў горадзе Энгельсе Саратаўскай вобласьці. Спецыялісты - слесары, вадзіцелі (а іх было ўсяго 17), майстры, электрамяханікі - былі падрыхтаваны ў навучальным камбінаце ТТУ горада Ленінграда.

Самы першы кіроўца менскага тралейбуса - Аляксей Сакалоў - быў урачыста ўзнагароджаны. Яму ў канцы рэйса ўручылі ордэр на новую кватэру.

Тралейбус МТБ-82Д на мінскіх вуліцах

Тая восень для менчукоў наогул была знамянальнай. 21 верасьня быў адкрыты помнік Сталіну на Цэнтральнай плошчы, галоўную вуліцу горада - Савецкую - перайменавалі ў Сталінскі праспект, адбыўся ХХ з'езд КП (б) Б, шырока адзначалася 35-я гадавіна Кастрычніцкай рэвалюцыі.

Рух тралейбусаў па маршруце № 1 "Чыгуначны вакзал - Круглая плошча".

У лютым 1953 года першы маршрут быў працягнуты да парку ім. Чалюскінцаў, у 1955 годзе - да абсерваторыі. Тады на гарадскіх маршрутах працавала 26 машын.

У 1957 годзе МТБ абслугоўвалі два маршруты: "Абсерваторыя - Вакзал" і "Парк Чалюскінцаў - Аэрапорт". У гадзіну "пік" курсіравалі тралейбусы "Вакзал - Круглая плошча".

У 1961 годзе ў горадзе было ўжо шэсць маршрутаў.

№ 1. "Вакзал - плошча Перамогі", 1952-53 гг., "Вакзал - парк Чалюскінцаў", 1953-55 гг., "Вакзал - Абсерваторыя", 1955-75 гг.

№ 2. "Парк Чалюскінцаў - Аэрапорт", 1956-64 гг., "Вуліца Чайкоўскага - Аэрапорт", 1964-84 гг.

№ 3. "Вакзал - Аўтазавод", 1958-73 гг.

№ 4. "Трактарны завод - Вакзал", 1958-78 гг.

№ 5. "Камвольны камбінат - плошча Я. Коласа", 1959-71 гг.

Адпаведна, расла і колькасць МТБ-82Д на менскіх вуліцах. У 1955 годзе іх было 26, а праз пяць гадоў - ужо 94. У далейшым іх колькасьць не павялічвалася - горад перайшоў на закупкі больш сучасных машын, а МТБ па меры зносу спісвалі. У студзені 1973 года на рэйсы выходзіла толькі дзве машыны МТБ-82Д - эпоха "сініх тралейбусаў" незваротна сышла.

Тралейбус МТБ-82Д № 11 ідзе па 1-м маршруце "Вакзал - парк Чалюскінцаў". Фота 1954

МТБ-82Д ў раёне пл. Якуба Коласа.

Мадэль тралейбуса МТБ-82.

У 1963 годзе на кінаэкранах краіны з'явілася лірычная кінааповесць "Першы тралейбус", якая распавядае пра жыцьцё завадской моладзі аднаго паўднёвага гарадка, якая пастаянна ездзіць на працу ў тралейбусе. Кіроўца тралейбуса - маладзенькая і вельмі прывабная Сьвятлана. Яна ўсім вельмі падабаецца і ўсё ў яе трошачкі закаханыя. Яны дамаўляюцца, што ніхто з іх не павінен за ёй заляцацца. Па патрабаваньні сваякоў яна кідае працу, каб паступіць у інстытут, але адразу ж адчувае, што ў яе жыцьці не хапае галоўнага - увагі тых, каму яна патрэбна была кожны дзень. Вырашыўшы вучыцца завочна, яна вяртаецца да ўлюбёнай працы... У фільме здымаліся стаўшыя пазьней знакамітымі акцёры: Ірына Губанава, Алег Даль, Георгій Віцын, Аляксандр Дзям'яненка, Аляксей Грыбаў, Савелій Крамароў, Станіслаў Чакан, Яўген Сцяблоў, Яўген Ануфрыеў ды іншыя.

Кадр з фільма "Першы тралейбус", кінастудыя ІМ. М.Горкага / Адэская кінастудыя, 1963 г.

У здымках больш за ўсё быў задзейнічаны тралейбус мадэлі ЗІУ-5 (гэтыя мадэлі з'явіліся ў Менску ў ліпені 1962 г.), на якім працавала галоўная гераіня фільма. У многіх сцэнах фігуравалі ўжо вядомыя нам тралейбусы МТБ-82 і МТБЭС (менавіта такой мадэльлю тралейбуса кіравала Люба - нявеста Дзетачкіна (актрыса Вольга Аросева) у фільме "Беражыся аўтамабіля").

МТБ-82Д ў нашым сьвядомасьці цяпер выступае як сімбаль рамантычных 1950-60-х гадоў, з'яўляецца абавязковым атрыбутам фільмаў, кніг, успамінаў пра той час, напоўненым надзей, памкненьняў у будучыню, прадчуваннем "адлігі".

Першы менскі тралейбус да гэтага часу знаходзіцца ў выдатнай тэхнічнай форме, што дазволіла яму "пакінуць сьлед" у кінематографе - у канцы верасня 2007 г. ён зняўся ў фільме Валера Тадароўскага "Стылягі" (рабочая назва "Бугі на касьцях"), музыку да якога напісаў Канстанцін Меладзе. Здымкі праходзілі на праспекце Незалежнасьці. Фільм - гісторыя адной кампаніі маскоўскіх стыляг 1950-х гадоў. Ім даводзіцца змагацца за права быць не такімі, як усе, слухаць іншую музыку, па-іншаму апранацца... зрэшты, напэўна яго ўжо ўсё глядзелі, і няма неабходнасці пераказваць сюжэт.

Падчас здымак фільма "Стылягі".

Памяць

Першы тралейбус у Менску спраўна адпрацаваў 20 гадоў. За гэты час ён накатаў 1 мільён 83,5 тысячы кілямэтраў і перавёз 9 мільёнаў пасажыраў. У 1972 годзе заслужанага ветэрана вырашана было не адпраўляць на пераплаўку, а ўзняць на п'едэстал у 1-м тралейбусным дэпо па вул. Варвашэні, 3 (цяпер - пр. Машэрава), адкуль ён кожную раніцу сыходзіў у рэйс.

Першы тралейбус Менску - МТБ-82Д. На вечнай стаянцы ў сталіцы Беларусі стаіць унікальны ўзор МТБ - адна з раньніх машын, выпушчаных у пачатку 1952 пад завадскім нумарам 49. У Менску хадзіў па 1-му маршруце з 19 верасьня 1952 г. па 7 ліпеня 1972 года. Усяго ў Менску ў 1952-73 гг. працавала 94 тралейбусы маркі МТБ. Фота Бандарэнка В., 2005 г.

Афарбоўку, праўда, змянілі: з рабочай жоўта-сіняй зрабілі бел-чырвоную, палічыўшы яе больш сьвяточнай і годнай ветэрана.

Пачынаючы з 2002 года менскі МТБ нязменна ўзначальвае калону на гарадскім парадзе тралейбусаў.

Такая гісторыя першага менскага тралейбуса.